«Ο Σέφτελον ο Γιάννες» και η γλώσσα που χάνεται….

Της Βικτωρίας Ιωσηφίδου

Με μεγάλη χαρά, συγκίνηση και προσμονή έσπευσα πριν λίγες ημέρες να παρακολουθήσω μετά από πολύ καιρό μια θεατρική παράσταση στη γλώσσα των παππούδων μου, την ποντιακή διάλεκτο. Η θεατρική ομάδα του Συλλόγου Ποντίων Σταυρούπολης «ΑΚΡΙΤΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ», ανέβασε το έργο «Ο Σέφτελον ο Γιάννες», βασισμένο στο «Ένας βλάκας και μισός» του Δημήτρη Ψαθά,   έργο που ο συνταξιούχος δάσκαλος Κωνσταντίνος Ζουρουφίδης απέδωσε με εξαιρετικό τρόπο στην ποντιακή, αναδεικνύοντας όλο τον γλωσσικό πλούτο και την μουσικότητα του ιδιώματος.

Την παράσταση σκηνοθέτησε ο έμπειρος σκηνοθέτης Δημήτρης Σακατζής, που εστίασε στις ερμηνείες των ηθοποιών, προσδίνοντας μια ελαφρά υπερβολή στις κινήσεις, τους μορφασμούς, στον τόνο και τη χροιά της φωνής τους με τρόπο που οι ερμηνείες απογειώθηκαν! Οι όμορφες ερμηνείες σε συνδυασμό πάντοτε βέβαια με τον αξεπέραστο λόγο, το χιούμορ και την ευρηματικότητα του Δημήτρη Ψαθά και την ξεκαρδιστική απόδοση στην ποντιακή με όλους τους ιδιωματισμούς και τις κατάλληλες λέξεις, είχαν ως αποτέλεσμα μια απόλυτα διασκεδαστική, απολαυστική παράσταση. Το κοινό ενθουσιάστηκε και ανταποκρίθηκε απόλυτα με άφθονο γέλιο και πολλά χειροκροτήματα!

Πόσο μου άρεσε κι εμένα η παράσταση και πόσο απόλαυσα την ποντιακή διάλεκτο! Πόσο όμορφα και συγκινητικά ήχησαν ξανά στα αυτιά μου οι γλυκύτατες  λέξεις που είχαν απομείνει στριμωγμένες στο πίσω μέρος του μυαλού μου από τα παιδικά μου χρόνια!! «Ενέσπαλα, ποδεδίζω σε, λελέβω σε, εφουρκίγα, εχπαράγα, εγροίξες; πώς κι οκνείς! Ση γούλας  ερούξεν;» και άλλα πολλά...

Συνειδητοποίησα για πρώτη φορά πόσο τυχερή υπήρξα που είχα την ευκαιρία ως παιδί να γίνω γνώστης και κοινωνός, χωρίς κανένα κόπο μα μόνο μέσα από τις κουβέντες του παππού και της γιαγιάς, μέσα από την ίδια τη ζωή, ενός γλωσσικού ιδιώματος, μιας ολόκληρης πολιτιστικής κληρονομιάς, της γλώσσας των προγόνων, που  μιλήθηκε και διαμορφώθηκε  μέσα στους αιώνες. Και πόσο ανάγκη είναι η γλώσσα αυτή να παραμείνει όσο το δυνατόν ζωντανή, μέσο έκφρασης και λόγος ύπαρξης για τους Ποντίους.  Γιατί η γλώσσα, η όμορφη αυτή γλώσσα, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που τόσα κοινά στοιχεία εξακολουθεί να έχει με την αρχαία,  η ποντιακή διάλεκτος που κουβαλά όλη την ιστορία του Πόντου, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του, είναι μια γλώσσα που χάνεται. 

Αξιέπαινες είναι οι μεγάλες προσπάθειες που έγιναν και γίνονται από πολλούς για τη διατήρηση της ποντιακής γλώσσας˙ μέσα από την καταγραφή τις διαλέκτου, του λεξιλογίου, των γραμματικών φαινομένων αλλά και όλων των γραπτών μνημείων, λογοτεχνικών και θεατρικών έργων, μόνο που όλα αυτά στο τέλος μένουν στα χαρτιά ˙μέσα από εισαγωγή της ποντιακής διαλέκτου ως μάθημα σε ελληνικό πανεπιστήμιο, μόνο που αυτό αφορά λίγους κι επιλεγμένους ˙ μέσα από τους συλλόγους με τα χορευτικά και τα τραγούδια, μόνο που τα τραγούδια φέρουν έναν διαφορετικό, πιο δύσληπτο  λόγο ο οποίος μάλιστα υπερκαλύπτεται  από την ιδιαίτερη μουσική ˙ μέσα από on line λεξικά και μαθήματα της ποντιακής γλώσσας που διοργανώνουν κάποιοι σύλλογοι, όμως ένα  μάθημα είναι πάντα μάθημα…. Ενώ το θέατρο!! Η γλώσσα αγαπιέται και μαθαίνεται όταν μιλιέται και ακούγεται ζωντανά, στην πράξη και στη ζωή, και το θέατρο είναι πράξη και είναι ζωή. 

Είναι εξαιρετικά σημαντικό λοιπόν σύλλογοι να ανεβάζουν παραστάσεις, όπως αυτή  του συλλόγου Ακρίτες παρακινώντας μάλιστα και τους νέους να συμμετέχουν σε αυτές.  Και ειδικοί όπως ο σκηνοθέτης Δημήτρης Σακατζής να τις υποστηρίζουν συμβάλλοντας  σε ένα άριστο αποτέλεσμα. Και άνθρωποι όπως ο καλός κύριος Ζουρουφίδης που κατέχει άριστα  την ποντιακή  να μεταφέρουν στη διάλεκτο αυτή όσο το δυνατόν περισσότερα κλασσικά έργα, για  να αποτελέσουν και αυτά στο μέλλον ένα μέρος της παράδοσης. Μόνο που τέτοιες δουλειές οφείλει επίσης να τις στηρίζει η  πολιτεία  και όσοι άλλοι δύνανται,  να ενισχύονται οικονομικά  και να διαχέονται σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο. Πόσο σημαντικό θα ήταν για παράδειγμα να ταξιδέψει το έργο αυτό σε άλλες πόλεις που ανθεί το ποντιακό στοιχείο, δίνοντας τη χαρά στους εκεί Πόντιους και στους νεότερους να ακούσουν και να απολαύσουν  τη γλώσσα τους, αλλά και την έμπνευση σε συλλόγους που δεν ασχολούνται με το θέατρο να το εντάξουν στις  δραστηριότητές τους!  Ας συνδράμει λοιπόν η πολιτεία, αλλά και ιδιώτες χορηγοί για να γίνει πράξη ένα τέτοιο έργο. Ας μην ξεχνάμε ότι η χορηγία πρωτοξεκίνησε από το θέατρο και μάλιστα στην αρχαιότητα…

Το ποντιακό θέατρο, σαν ένα ζωντανό και άμεσο μέσο μαζικής επικοινωνίας, είναι  ο πιο αβίαστος και ευχάριστος τρόπος  επαφής  της ποντιακής γλώσσας με το ευρύ κοινό˙ αλλά και ένα μέσο  για αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την ποντιακή διάλεκτο, προκαλώντας τους μη γνώστες αλλά και τους νεότερους να γνωρίσουν και να αγαπήσουν το τόσο γοητευτικό αυτό γλωσσικό ιδίωμα με  ορατή την άμεση προέλευση του από την αρχαία ελληνική.  Ας δώσουμε λοιπόν στο ποντιακό  θέατρο τη θέση που του αξίζει και ας  μην το αφήσουμε να πάει χαμένο….