VICTORIA IOSIFIDOU "sto sanidi": Ποιητικός, ποιοτικός «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ»

Κριτική της Βικτωρίας Ιωσηφίδου

Μια καλαίσθητη, λιτή αλλά ταυτόχρονα δυνατή μουσική παράσταση είναι ο «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ» του Βιτσέντζου Κορνάρου σε σύλληψη και σκηνοθεσία Αργυρώς Χιώτη και δραματουργική επεξεργασία και διασκευή του Ευθύμη Θέου, που ανεβαίνει για λίγες παραστάσεις από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Ο «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ» συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο γύρω στο 1600 μ.Χ., ενώ εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία εκατό χρόνια αργότερα. Είναι ένα έμμετρο μυθιστόρημα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, που εξιστορεί τον έρωτα ανάμεσα σε δύο νέους, την πριγκίπισσα Αρετούσα και τον λαϊκό Ερωτόκριτο. Θα αναφερθώ λίγο στην υπόθεση του έργου, κάτι που θα σας βοηθήσει να το παρακολουθήσετε ευκολότερα.

Ο νεαρός Ερωτόκριτος ερωτεύεται την Αρετούσα και εμπνευσμένος από την αγάπη του της γράφει τραγούδια και της τα τραγουδά κάθε βράδυ έξω από το παλάτι. Η νέα μαγεύεται από τα λόγια του και τη μελωδική φωνή του και επιθυμεί διακαώς να τον γνωρίσει, αλλά αυτός κρύβεται. Αργότερα, όταν θα διοργανωθούν κονταρομαχίες στην περιοχή, ο Ερωτόκριτος θα λάβει μέρος και θα στεφθεί νικητής ανάμεσα σε διαλεχτούς νέους. Τότε θα τολμήσει να ζητήσει σε γάμο την Αρετούσα από τον πατέρα της βασιλιά Ηράκλη. Μα τα πράγματα δεν θα εξελιχθούν καλά. Ο βασιλιάς θα διατάξει την εξόρισή του και θα βάλει στόχο να παντρέψει την κόρη του με έναν πρίγκιπα, όπως πιστεύει ότι της αρμόζει. Ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα αποχαιρετιούνται και αυτή του χαρίζει το δαχτυλίδι της, ορκιζόμενη αιώνια πίστη. Μετά την άρνησή της να παντρευτεί οποιονδήποτε άλλο, ο πατέρας της της κόβει τα μαλλιά και την φυλακίζει. Οι δυο νέοι χωρίζονται οριστικά. Μετά από τέσσερα χρόνια ο βασιλιάς της Βλαχίας κηρύσσει πόλεμο εναντίον του βασιλιά Ηράκλη. Ο αγώνας θα είναι σκληρός. Ο Ερωτόκριτος μαθαίνοντας πως η πατρίδα του κινδυνεύει αποφασίζει να επιστρέψει. Από τις κακουχίες και την ασιτία το παρουσιαστικό του έχει αλλάξει. Το άγριο πρόσωπό του με τα μακριά γένια δεν είναι πλέον αναγνωρίσιμο από κανέναν. Σε μια δύσκολη στιγμή, μέσα στη φωτιά του πολέμου βλέπει τον βασιλιά να κινδυνεύει και τότε ορμά με όλο του το σθένος και του σώζει τη ζωή. Ο Ηράκλης που δεν τον έχει αναγνωρίσει τον τιμά και του προσφέρει το μισό βασίλειό του. Στο τέλος ο Ερωτόκριτος θα πρέπει να μονομαχήσει με τον γενναίο πρίγκιπα Άριστο του βασιλείου της Βλαχίας για να προκύψει ο οριστικός νικητής αυτού του πολέμου. Και ο ήρωάς μας νικά και πάλι. Τότε, στο απόγειο πλέον της δόξας του, ζητά την κόρη του βασιλιά για γυναίκα του, αλλά εκείνος τον ενημερώνει πως η Αρετούσα είναι κλεισμένη στο κελί της και δεν θέλει να δει ούτε να παντρευτεί κανέναν. Θα καταφέρουν τελικά οι δύο νέοι να σμίξουν οριστικά;

Ο «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ» αριθμεί 10000 στίχους και στην παρούσα διασκευή ο Ευθύμης Θέου επιλέγει να χρησιμοποιήσει 700 από αυτούς, χωρίς όμως να παραλείπει κανένα από τα βασικά κομμάτια της υπόθεσης. Τα χωρία απαγγέλλονται αυτούσια σε μορφή διαλόγου, καθώς ο «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ» αν και δεν είναι θεατρικό, έχει παρόλα αυτά μια έντονη θεατρικότητα μιας και περιέχει πολλούς διαλόγους. Από τους χαρακτήρες διατηρούνται μόνο πέντε, ο Ερωτόκριτος και ο πατέρας του Πεζόστρατος, η Αρετούσα και ο πατέρας της βασιλιάς Ηράκλης και τέλος η παραμάνα της Φροσύνη, καθώς και δύο αφηγητές. Μα το σημαντικότερο από όλα είναι πως η διασκευή αυτή επιχειρεί να επικεντρωθεί στην Αρετούσα, τον ψυχισμό της, τα συναισθήματά της και κυρίως τα βάσανά της μιας και υφίσταται σκληρή βία από τον ίδιο τον πατέρα της. Και αυτό γίνεται με αφορμή τα όσα φριχτά τράβηξαν και τραβούν ακόμη και σήμερα οι γυναίκες λόγω του φύλου τους, αναδεικνύοντας στοιχεία διαχρονικότητας στο έργο του Κορνάρου. Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτής της αντιπαραβολής, στην πιο δύσκολη στιγμή της Αρετούσας τότε που αυτή φυλακίζεται, απαγγέλλεται στη σκηνή ένα συγκινητικό ποίημα της Ιρανής ποιήτριας Rahil Fallahfar που αναφέρεται στις γυναίκες του Ιράν, αλλά και τις γυναίκες όλου του κόσμου που υποφέρουν και διεκδικούν παρ' όλα αυτά με σθένος τα δικαιώματα τους. Το ποίημα αυτό ενώνει το χθες με το σήμερα και δίνει το σύνθημα στις γυναίκες με δυο μόνο λέξεις «Μη φοβάσαι».

Η σκηνοθέτρια επιλέγει τον ρόλο της Αρετούσας να ερμηνεύσουν τέσσερις διαφορετικές ηθοποιοί. Είναι οι Χαρά Γιώτα, Ιωάννα Δεμερτζίδου, Αίγλη Κατσίκη και Άννα Κόπακα. Αν και αυτό μας ξένισε στην αρχή, φαίνεται πως τελικά είχε ενδιαφέρον γιατί καθεμιά από αυτές έδωσε το στίγμα της αναλαμβάνοντας να μεταδώσει τον ψυχισμό της κάθε φάσης της ζωής της Αρετούσας με ένα ωραίο αποτέλεσμα. Επίσης έδωσε μια ποικιλία στη σκηνή και τις ερμηνείες, που κράτησε αμείωτη την προσοχή μας. Το ίδιο συνέβη και με τον Ερωτόκριτο που ενσαρκώθηκε από τρεις διαφορετικούς ηθοποιούς, τους Κωστή Καπελλίδη, Ιωάννη Μπάστα και Κωνσταντίνο Χειλά. Κάθε ένας από τους ηθοποιούς είχε το δικό του ρυθμό και τρόπο πάνω στη σκηνή και μετέδωσαν όλοι επάξια το κομμάτι που τους αναλογούσε. Τους υπόλοιπους ρόλους ανέλαβαν ο ευέλικτος Γιάννης Χαρίσης ως Πεζόστρατος, ο στιβαρός Παναγιώτης Παπαιωάννου ως Ηράκλης και η ευγενική Θεοδώρα Λούκας ως Παραμάνα.

Το έργο είναι μια μουσική παράσταση, όπου οι ηθοποιοί κάποιες φορές τραγουδούν, άλλες φορές χορεύουν αρμονικά σε ήπιες χορογραφίες, ενώ μια μουσική υπόκρουση ακούγεται σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του. Πρόκειται για μπαρόκ μουσική με κάποιες στιγμές μοντέρνα στοιχεία , γεμάτη συναίσθημα, που έγραψε η Λόλα Τότσιου και ερμηνεύεται κυρίως από ένα πιάνο και ένα βιολοντσέλο, αλλά διακρίνονται και άλλα όργανα όπως μπάσο, κρουστά και σαξόφωνο που το εντυπωσιακό είναι πως τα παίζουν κάποιοι από τους ηθοποιούς αναδεικνύοντας έτσι τα πολλά ταλέντα τους. Μας άρεσε πολύ επίσης το υπέροχο τραγούδι της Αίγλης Κατσίκη.

Αυτό όμως που φώτισε πραγματικά την παράσταση και θέλω να τονίσω ιδιαίτερα είναι ο λόγος του Βιτσέντζου Κορνάρου. Στην όμορφη αυτή θεατρική απόδοση ο λόγος κυριαρχεί και λάμπει στην κυριολεξία. Αν και στην αρχή η μουσική υπόκρουση έμοιαζε να είναι αρκετά δυνατή και να επικρατεί, στη συνέχεια ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος με την υπέροχη μουσικότητα και το κρητικό ιδίωμα ακούγεται ξεκάθαρα και απολαμβάνουμε κάθε στιγμή και κάθε στίχο αυτού του διαχρονικού αριστουργήματος. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη επιτυχία αυτής της απόπειρας. Τι κι αν επιλέχτηκαν μόνο 700 στίχοι; Ακόμη και αυτοί αρκούν για να επικοινωνήσουμε άμεσα με αυτό το εξαίσιο έργο.

Τέλος, το σκηνικό είναι λιτό, μια υπερυψωμένη κυκλική κατασκευή με μια μικρή σκάλα, που παριστάνει ένα φιλιατρό, το στόμιο ενός πηγαδιού, που είναι ο χώρος της Αρετούσας. Όταν μια άλλη ειδική κατασκευή κατεβαίνει από το ταβάνι, ο χώρος αυτός κλείνει σαν ομπρέλα με ένα άνοιγμα στο κέντρο και τότε γίνεται η φυλακή της ηρωίδας. Το ιδιαίτερο σκηνικό είναι δημιούργημα της Εύας Μανιδάκη. Τα κοστούμια, που δεν χαρακτηρίζονται από κάποια ενιαία φιλοσοφία έφτιαξε ο Άγγελος Μέντης.

Συμπερασματικά, ο Ερωτόκριτος είναι μια ποιητική και ποιοτική μουσική παράσταση χωρίς φαντασμαγορίες μα όλο συναίσθημα και ζεστασιά, που βασίζεται στις ερμηνείες, την ωραία μουσική και κυρίως στον υπέροχο λόγο του Βιτσέντζου Κορνάρου, που εκτός του ότι μας μαγεύει με το μοναδικό ηχόχρωμά του μας επαναφέρει και διαχρονικές αξίες όπως η αγάπη, η πίστη, ο έρωτας, η αγωνιστικότητα, η γενναιότητα, το κουράγιο, που οφείλουν να μας συντροφεύουν διαχρονικά. Αξίζει να τη δείτε.

Συντελεστές

Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Αργυρώ Χιώτη

Διασκευή - Δραματουργική επεξεργασία: Ευθύμης Θέου

Συγγραφή ποιήματος: Rahil Fallahfar

Σκηνικός Χώρος: Εύα Μανιδάκη

Κοστούμια: Άγγελος Μέντης

Μουσική Σύνθεση - Διδασκαλία μουσικής: Λόλα Τότσιου

Κίνηση: Σοφία Παπανικάνδρου, Δημήτρης Σωτηρίου

Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας

Βοηθός σκηνοθέτριας: Βίκη Κίτσιου

Βοηθός σκηνογράφου / ενδυματολόγου: Έλλη Ναλμπάντη

Μουσική διδασκαλία: Χρύσα Τουμανίδου
Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη