Καθηλωτικές και ταυτόχρονα γήινες οι «ΤΡΩΑΔΕΣ»

Κριτική της Βικτωρίας Ιωσηφίδου

Ένα μεγαλειώδες έργο, συγκλονιστικής σύλληψης αλλά και απόδοσης είναι οι «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Όσες φορές κι αν το δω μένω άφωνη και ειλικρινά συγκλονισμένη. Ένα έργο το οποίο αγαπά το Κρατικό Θέατρο και φέτος το ανεβάζει για άλλη μια φορά σε σκηνοθεσία Χρήστου Σουγάρη.

Οι «Τρωάδες» παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 415π.Χ. Ο Ευριπίδης τοποθετεί το έργο αυτό στο τέλος του Τρωικού πολέμου και παρουσιάζει στους Έλληνες την πλευρά, των Τρώων, την πλευρά των χαμένων και συγκεκριμένα όλα τα δεινά που αντιμετωπίζουν οι Τρωάδες, οι γυναίκες της Τροίας, την απώλεια των αγαπημένων τους αντρών, συζύγων, παιδιών και αδερφών αλλά και ένα αβέβαιο, μάλλον ζοφερό μέλλον για αυτές τις ίδιες, στην αιχμαλωσία, στην εξορία και στη σκλαβιά.

Λένε πως ίσως αφορμή για να ασχοληθεί με αυτό το θέμα δόθηκε στον Ευριπίδη από την καταστροφή της Μήλου που έγινε από τους Αθηναίους ένα χρόνο πριν γραφτεί το έργο, όταν οι Αθηναίοι σκότωσαν όλους τους άντρες και οδήγησαν στη σκλαβιά όλες τις γυναίκες και τα παιδιά των Μηλίων. Ο Ευριπίδης λοιπόν γράφει  το έργο αυτό θέλοντας πιθανόν να στηλιτεύσει αυτή την απάνθρωπη συμπεριφορά των συμπολιτών του. Μα και ακόμη να τους προειδοποιήσει ενόψει της σικελικής εκστρατείας στην οποία οι Αθηναίοι ετοιμάζονται  να προβούν, ότι θα μπορούσαν και οι ίδιοι να είναι κάποια επόμενη  φορά οι χαμένοι και τότε να βιώσουν και αυτοί τον όλεθρο που τόσο αστόχαστα προκάλεσαν σε άλλους στο παρελθόν. Οι «Τρωάδες» λοιπόν προβάλλοντας τη φρίκη και την απόγνωση που προκαλεί ο πόλεμος είναι ένα βαθύτατα αντιπολεμικό έργο.

Τη μετάφραση έκανε με μεγάλη επιμέλεια και εμπειρία ο Θεόδωρος Στεφανόπουλος και είναι καθαρή, σύγχρονη , περιεκτική , με μεγάλο σεβασμό στο αρχαίο κείμενο αλλά και με ένα προσωπικό ύφος.

Ο Χρήστος Σουγάρης σκηνοθετεί το έργο σαν κάποιος που το έχει πολύ καλά καταλάβει και αφομοιώσει και το φέρνει στο σήμερα χρησιμοποιώντας  λίγα νεωτεριστικά στοιχεία και εστιάζοντας κυρίως στις ερμηνείες των ηθοποιών. Ζητά  γήινες και όχι υπερβολικές αποδόσεις και μας παρουσιάζει τα πρόσωπα ανθρώπινα, προσιτά, πολύ κοντά μας σαν κάποιους από εμάς. Με κέντρο έναν παλιό τηλεφωνικό θάλαμο, όπου καταφεύγουν η Ανδρομάχη και η Εκάβη για να θρηνήσουν. Ο θάλαμος είναι  ένα σκηνοθετικό εύρημα, ένας κλειστός περιορισμένος χώρος που προσφέρει στις ηρωίδες λες προστασία και ιδιωτικότητα αλλά και στους θεατές τη δυνατότητα μέσω των διάφανων τζαμιών να τις παρακολουθούν. Στα σκηνικά στοιχεία ξεχωρίζουν ακόμη γαλάζιες βαλίτσες όσες και οι γυναίκες του χορού, που βρίσκονται σε όλο το χώρο της σκηνής και  υπερτονίζουν τον ξεριζωμό. Ως μνεία στην πατρίδα και την εστία βλέπουμε ένα μεγάλο καζάνι όπου βράζει φαγητό και δίπλα τα ανάλογα πιατικά, ίσως για το τελευταίο γεύμα των γυναικών στην πατρίδα τους. Τα σκηνικά επιμελήθηκε η Ελένη Μανωλοπούλου.

Οι γυναίκες του χορού αποδίδουν πολλούς σχηματισμούς, άλλοτε όλες μαζί άλλοτε δύο δύο ή σε ομάδες δίνοντας όμορφες σκηνικές εικόνες, ενώ τα λόγια τους, οι παρηχήσεις και η ταυτόχρονη μουσική χαρίζουν παράλληλα και ακουστικές εικόνες. Εύρημα και η ερμηνεία της Αθηνάς από πολλές ηθοποιούς ταυτόχρονα, που παίζουν σε όμορφους σχηματισμούς με όμοια κοστούμια και καλυμμένα τα πρόσωπα. Την κίνησή τους επιμελήθηκε ο Ερμής Μαλκότσης.

Εν κατακλείδι χωρίς να κάνει κάτι  υπερβολικό ή εξεζητημένο  ο Χρήστος Σουγάρης κατορθώνει  με μια ισορροπημένη σκηνοθεσία, με λιτά μέσα, προσεγμένες ερμηνείες και μεστή άποψη να αποτυπώσει το έντονο συναίσθημα ακόμη και τον σπαραγμό,  να καθηλώσει, να προβληματίσει,  να συγκινήσει και να τέρψει τους θεατές του και όπως θα λέγαμε καταφέρνει να δέσει τέλεια το γλυκό.

Στον ρόλο της Εκάβης, μια πανάξια, έμπειρη μεγάλη θεατρίνα που τιμά με την παρουσία της το Κ.Θ.Β.Ε., η καθηλωτική Ρούλα Πατεράκη που μεγαλουργεί. Η Ρούλα Πατεράκη δεν ερμηνεύει αλλά ζει τον ρόλο της Εκάβης με όλο το πρόσωπο της να πάλλεται από τον σπαραγμό, με απόγνωση στα μάτια και μισάνοιχτο στόμα ακόμη κι όταν αυτή δεν μιλά λες και υποδηλώνει μια σιωπηλή κραυγή. Το σώμα της μισοάψυχο πάλλεται, υποφέρει και παραπατά και δίνει την κορύφωση στην ερμηνεία της όταν σπαράζει κρατώντας στα χέρια της τον νεκρό Αστυάνακτα.

Στο ρόλο του Ταλθύβιου ο Δημήτρης Πιατάς, σοβαρός, μεστός, με την χαρακτηριστική φωνή του αναλαμβάνει να φέρει τα κακά μαντάτα στις Τρωάδες και ιδιαίτερα στη βασιλική οικογένεια και καταφέρνει να βγάλει έναν υπόγειο πόνο, του ανθρώπου που έχει τον πιο δύσκολο ρόλο, αλλά δεν είναι χωρίς συναίσθημα καθώς αναγγέλλει αυτές τις συμφορές.

Ο Αντώνης Καφετζόπουλος, στον ρόλο του Ποσειδώνα λιτός και στιβαρός, μια ήρεμη δύναμη.

Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης ως Μενέλαος, ευθυτενής, δυναμικός και αυστηρός ταυτόχρονα, είναι πολύ καλός.

Η Μαρία Διακοπαναγιώτου ως Κασσάνδρα καταθέτει μια εξαιρετικά δυναμική, σχεδόν άγρια ερμηνεία στο ρόλο της μάντισσας και θα την θέλαμε λίγο πιο ευάλωτη.

Η Κλειώ Δανάη Οθωναίου ως Ελένη είναι υπέροχη, πανέμορφη, λυγερή, μια πραγματική ωραία Ελένη και δίνει μια ερμηνεία ανάλογη των δυνατοτήτων της και των προσδοκιών μας για την εμβληματική ηρωίδα που υποδύεται.

Άφησα τελευταία την Μαρίζα Τσάρη, ως Ανδρομάχη που πραγματικά με εντυπωσίασε! Γλυκιά, εκφραστική, αισθαντική, αληθινή, γεμάτη συναίσθημα ήταν εξαίσια με μια  ερμηνεία που κορυφώνεται όταν θρηνεί για το μέλλον του παιδιού της που πρόκειται να θανατωθεί.

Υπέροχα και όλα τα κορίτσια του χορού που είναι εξαιρετικές ηθοποιοί του κρατικού θεάτρου, γεμίζουν εξαίσια τον χώρο με την παρουσία τους και φωτίζουν με το άστρο τους το θεατρικό σανίδι απαγγέλοντας  όλες μαζί μα πιο συχνά κατά μόνας. Μαζί τους και η γλυκύτατη Λωξάντρα Λούκας με σύνδρομο Down που είναι ηθοποιός και μετά το Εθνικό συμμετέχει τώρα και σε παράσταση του Κρατικού θεάτρου. 

Τα  πανέμορφα, δουλεμένα με κάθε λεπτομέρεια κοστούμια  του χορού είναι όλα διαφορετικά μεταξύ τους με κοινά χαρακτηριστικά τα γυαλιστερά υφάσματα, τα έντονα χρώματα  και τα πάμπολλα στοιχεία από παραδοσιακές στολές, όπως κεντίδια, σιρίτια, γιλέκα και ζώνες. Πραγματικό κόσμημα είναι και το απαστράπτον κοστούμι της Ελένης, διάφανο στο πάνω  μέρος του με πολυάριθμες πέτρες που στραφταλίζουν. Τα κοστούμια επιμελήθηκε η Ελένη Μανωλοπούλου.

Η μουσική ακολουθεί και συνδράμει το συναίσθημα καθώς γίνεται συνοδοιπόρος των διακυμάνσεων του έργου, άλλοτε απαλή, άλλοτε έντονη και σπαρακτική ανάλογα με την εξέλιξη και την ψυχοσύνθεση των ηρώων. Η μουσική αποδίδεται μόνο από ένα πιάνο, δεν γίνεται τραγούδι, είναι πρωτότυπη και ερμηνεύεται επί σκηνής από τον ίδιο τον σημαντικό συνθέτη, Στέφανο Κορκολή.

Άξιοι και οι φωτισμοί τους οποίους απέδωσε ο Αλέκος Αναστασίου. Τέλος το μακιγιάζ επιμελήθηκε η Μαντώ Καμάρα.

Οι Τρωάδες του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Χρήστου Σουγάρη είναι εν τέλει μια πανάξια παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου, μια εξαιρετική δουλειά, με καθηλωτικές αλλά ταυτόχρονα γήινες ερμηνείες που αξίζει να δείτε. Το έργο θα περιοδεύσει σε Ελλάδα και Κύπρο και θα παρουσιαστεί στην Επίδαυρο στις 18 και 19 Αυγούστου.

 

Συντελεστές

Μετάφραση: Θεόδωρος Στεφανόπουλος • Σκηνοθεσία: Χρήστος Σουγάρης • Σκηνικά – Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου • Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Στέφανος Κορκολής • Κίνηση: Ερμής Μαλκότσης • Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου • Σχεδιασμός μακιγιάζ: Μαντώ Καμάρα • Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστόφορος Μαριάδης • Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Δανάη Πανά • Οργάνωση παραγωγής: Marleen Verschuuren • Φωτογραφίες: Mike Rafail (That long black cloud) * Βοηθός σκηνοθέτη (στο πλαίσιο πρακτικής άσκησης): Αλέξανδρος Μαυρουδόπουλος

Διανομή (αλφαβητικά): Μελίνα Αποστολίδου (Αθηνά), Λουκία Βασιλείου (Αθηνά, Ελένη), Μομώ Βλάχου (Αθηνά), Χαρά Γιώτα (Αθηνά), Ηλέκτρα Γωνιάδου (Αθηνά), Μαρία Διακοπαναγιώτου (Κασσάνδρα), Αντώνης Καφετζόπουλος (Ποσειδώνας), Χριστίνα Μπακαστάθη (Αθηνά), Αλέξανδρος Μπουρδούμης (Μενέλαος), Μπέττυ Νικολέση (Αθηνά), Ρούλα Πατεράκη (Εκάβη), Κλειώ Δανάη Οθωναίου (Αθηνά, Ελένη), Δημήτρης Πιατάς (Ταλθύβιος), Πολυξένη Σπυροπούλου (Αθηνά), Βιργινία Ταμπαροπούλου (Αθηνά), Θεοφανώ Τζαλαβρά (Αθηνά), Μαρίζα Τσάρη (Ανδρομάχη), Μάρα Τσικάρα (Αθηνά)
* Έκτακτη αντικατάσταση: Γιάννης Χαρίσης

Γυναίκες: Μαριάννα Αβραμάκη, Μελίνα Αποστολίδου, Λουκία Βασιλείου, Μομώ Βλάχου, Χαρά Γιώτα, Ηλέκτρα Γωνιάδου, Ζωή Ευθυμίου, Ηλέκτρα Καρτάνου, Εύη Κουταλιανού, Λωξάνδρα Λούκας, Ελένη Μισχοπούλου, Χριστίνα Μπακαστάθη, Χρυσή Μπαχτσεβάνη, Μπέτυ Νικολέση, Κλειώ Δανάη Οθωναίου, Πολυξένη Σπυροπούλου, Βιργινία Ταμπαροπούλου, Θεοφανώ Τζαλαβρά, Φωτεινή Τιμοθέου, Μάρα Τσικάρα
Άντρας: Χριστόφορος Μαριάδης