«Αμερικάνικος βούβαλος», μια μικρή ιστορία του υποκόσμου.

Κριτική της Βικτωρίας Ιωσηφίδου

Μια παρέα τριών μικροαπατεώνων στην Αμερική του 1970 συναντιέται συχνά πυκνά στο παλαιοπωλείο που διατηρεί ο ένας από αυτούς. Η ζωή τους κυλά με τα καθημερινά μα και με συνεχείς σκέψεις και προσπάθειες να πιάσουν την καλή σχεδιάζοντας ένα μεγάλο κόλπο. Έτσι, ένα τάλιρο , ένα μικρό νόμισμα που παριστάνει έναν αμερικάνικο βούβαλο έρχεται κάποια στιγμή στο επίκεντρο. Το νόμισμα ανακαλύπτει στις προθήκες του παλαιοπωλείου ένας άγνωστος άντρας και ω του  θαύματος το αγοράζει πολλά περισσότερα χρήματα από την πραγματική του αξία με την δικαιολογία ότι είναι κάπως ελαττωματικό, διαφορετικό από τα υπόλοιπα και άρα σπάνιο.

Το παραπάνω γεγονός γίνεται η αιτία ο παλαιοπώλης να βάλει στο μάτι τον αγοραστή με στόχο να τον ληστέψει, πιστεύοντας πως στο σπίτι του θα κρύβει μια ολόκληρη συλλογή από τέτοια διαφορετικά νομίσματα μεγάλης αξίας. Το κόλπο στήνει ο ίδιος εμπλέκοντας και τους άλλους δύο φίλους του.

Ο πρώτος της παρέας , ο παλαιοπώλης Ντον, είναι ένας κομπιναδόρος μα όπως φαίνεται ο πιο ηθικός από όλους, αρκετά πονόψυχος, με αληθινά ψήγματα ανθρωπιάς. Μοιάζει να  νοιάζεται για τους άλλους και κυρίως για τον νεαρό βοηθό του Μπομπ. Ο μικρός Μπομπ από την άλλη μοιάζει εκ πρώτης όψεως εντελώς αδαής και αφελής, στο βάθος όμως είναι καλός μαθητής στην παρανομία, έχει ποτιστεί κι αυτός  από τη διαφθορά και διεκδικεί να λάβει ενεργό μέρος στο κόλπο. Τέλος, η κυρίαρχη προσωπικότητα του έργου, ο δάσκαλος, ο πιο αδίσταχτος από τους τρεις, υπερβολικά καχύποπτος και επαγγελματίας συκοφάντης, σκάβει συνεχώς το λάκκο των υπόλοιπων και κομπάζει πως είναι ο καλύτερος διεκδικώντας την πρωτοκαθεδρία στα τεκταινόμενα.

Η υπόθεση εξελίσσεται την ίδια ημέρα στον ίδιο χώρο με τους τρεις ανθρώπους να μπαινοβγαίνουν στη σκηνή. Καθώς οι χαρακτήρες εναλλάσσονται αναμασώντας κάποια στιγμή τα ίδια λόγια και τα ίδια σημεία σύγκρουσης η υπόθεση τείνει να γίνει λίγο κουραστική με κάποιες επαναλήψεις. Όμως, στη βάση του έργου και σταδιακά ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας του θεάτρου και του κινηματογράφου David Mamet στήνει αριστοτεχνικά ένα ιδιόμορφο παζλ χαρακτήρων του υποκόσμου που διεκδικούν μια θέση στο αμερικάνικο όνειρο. Οι άντρες αυτοί, καθένας με τις ιδιαιτερότητες και την ιδιοσυγκρασία του σχεδιάζουν την κομπίνα διεκδικώντας τα κέρδη, μια υποτιθέμενη ομάδα όπου όμως κυριαρχεί ο εαυτός και τα μικροσυμφέροντα του καθενός,  καθώς  προσπαθούν  να επωφεληθούν ατομικά και να τη φέρουν ο ένας στον άλλο. Μια παρέα που θα έπρεπε να είναι  δεμένη για έναν κοινό έστω και ανόσιο σκοπό,  όμως δεν τους αφήνουν οι μικρότητες και οι αδυναμίες των χαρακτήρων. Ένα έργο, οξύ κοινωνικό σχόλιο για τους ανθρώπους που δεν έχουν ούτε ιερό ούτε όσιο, τους ταπεινούς και καταφρονημένους που φλερτάρουν με την παρανομία και μαστίζονται από την ανηθικότητα.

Ο Θανάσης Σαράντος σκηνοθετεί με τη γνωστή του αφοσίωση άλλον έναν από τους αγαπημένους του αμερικανούς συγγραφείς που τόσο του ταιριάζουν, αποδίδοντας  εξαίσια το μικροκλίμα της εποχής αλλά και την ψυχοσύνθεση των ηρώων. Πρόκειται για μια ατμοσφαιρική σκηνοθεσία. Το έργο επ’ ουδενί δεν είναι αστείο. Όμως, οι ήρωες με τις απανωτές μικρότητες στις οποίες υποπίπτουν φέρνουν συχνά το γέλιο στον θεατή. Η υπόθεση  διανθίζεται με αρκετό χιούμορ, όμως  σκηνοθετείται όχι σαν μια φαιδρή αλλά σαν μια πικρή ιστορία ενώ στην πραγματικότητα είναι και φαιδρή. Αναρωτήθηκα αλήθεια πώς θα ήταν αν είχε ειδωθεί από μια πιο κωμική σκοπιά. Πάντως, το απρόβλεπτο αίσιο τέλος όπου οι ήρωες την ύστατη στιγμή ενώνονται για να σώσουν τον νεαρότερο δίνει στην πικρή αυτή ιστορία μια γλυκιά νότα.

Ένα από τα ατού της παράστασης είναι αναμφίβολα οι δυναμικές ερμηνείες των τριών πρωταγωνιστών που αποδίδουν εξαιρετικά τους ρόλους καταθέτοντας τον καλύτερο εαυτό τους.  

Ο Θανάσης Σαράντος στο ρόλο του δάσκαλου είναι πραγματικά πληθωρικός, παθιασμένος και έντονα εκφραστικός. Επιστρατεύει με ζέση όλα τα εκφραστικά του μέσα, κινήσεις και εκφράσεις του προσώπου για να αποδώσει μια ιδιαίτερα σκληρή και σκοτεινή προσωπικότητα.

Ο Χριστόδουλος Στυλιανού στο ρόλο του Μπομπ ερμηνεύει με πραγματικό πάθος και ένταση τον μικροαπατεώνα παλαιοπώλη με τα έντονα στοιχεία ανθρωπιάς. Είναι εκρηκτικός, δυναμικός με σπινθηροβόλο βλέμμα όταν φτάνει στα όριά του και η περίσταση το απαιτεί, ενώ ταυτόχρονα και βαθιά συναισθηματικός όταν χρειάζεται.

Τέλος ο Πάρης Σκαρτσολιάς στο ρόλο του Μπομπ ερμηνεύει με επιδεξιότητα και εσωστρέφεια, μαζεμένος, κρυφός, με έντονες συσπάσεις στο χαμηλωμένο του πρόσωπο.

Το εντυπωσιακό πλούσιο σε σκηνικά κομμάτια, απλωμένο,  παρακμιακό σκηνικό της Άσης Δημητρολοπούλου απεικονίζει ένα παλαιοπωλείο με διάφορα παλαιά αντικείμενα προς πώληση ταξινομημένα σε ομάδες. Πρόκειται για ένα προσεγμένο αληθινό μα και  συμβολικό ταυτόχρονα σκηνικό, όπου η πραγματική φθορά των αντικειμένων  είναι ένας άμεσος καθρέφτης της αποσύνθεσης και της φθοράς των ίδιων των ανθρώπων και της κοινωνίας. Τα με γούστο φτιαγμένα ρούχα εποχής της ίδιας δημιουργού είναι λίγα και καλά, αντιπροσωπευτικά της περιόδου καθώς αποπνέουν το ανάλογο χρώμα.

Τους κατάλληλους φωτισμούς στο έργο επιμελήθηκε o ίδιος ο σκηνοθέτης.

Ο «Αμερικάνικος Βούβαλος» είναι μια άριστα επιμελημένη ατμοσφαιρική παράσταση,  μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πειστική απεικόνιση ενός παρακμιακού κόσμου που εντυπωσιάζει τον θεατή, εντυπώνεται στη μνήμη του  και τον απασχολεί για μέρες.

Μετάφραση: Δημήτρης Τάρλοου 
Σκηνοθεσία-Φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος 
Σκηνικό- Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Μουσική-Ήχοι: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Βοηθός σκηνοθέτη: Δημήτρης Κακαβούλας
Βοηθός σκηνογράφου: Φανή Παϊτάκη
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης

Σύμβουλος δραματουργίας: Μάρκος Τσούμας
Παραγωγή: Ηθικόν Ακμαιότατον ΑΜΚΕ
Προβολή και Επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will

Παίζουν οι: Θανάσης Σαράντος (Δάσκαλος), Χριστόδουλος Στυλιανού(Ντον), Πάρης Σκαρτσόλιας (Μπομπ)